fbpx

Dzieci zbyt dorosłe

Dzieci zbyt dorosłe

O parentyfikacji

Odwrócenie ról w rodzinie interesuje psychologów od ponad 50-ciu lat. Czym jest to zjawisko i dlaczego zwróciło uwagę badaczy?

Parentyfikacja może być definiowana jako sytuacja, w której dziecko przejmuje rolę opiekuna swojego rodzica lub rodzeństwa, i sytuacja taka okazuje się ponad jego siły.  Tworzy się pewnego rodzaju oczekiwanie względem dziecka, że wypełni ono zadania rodzicielskie przeznaczone dla jego opiekunów (Schier 2014). Dane z licznych badań wskazują, że ta zamieniona relacja może dotyczyć dzieci ze wszystkich grup społecznych. Parentyfikację dzielimy na dwa rodzaje: instrumentalną, czyli taką gdzie „instrumentalne” obowiązki rodzica jak zakupy, sprzątanie czy opieka nad rodzeństwem, spadają na dziecko. Drugi rodzaj parentyfikacji to parentyfikacja emocjonalna. Emocjonalna, czyli taka, w której to dziecko staje się opoką swojego rodzica. Jest ono stawiane w roli powiernika, przyjaciela czy czasem nawet partnera rodzica.

Parentyfikacja częściej dotyczy dziewcząt niż chłopców, co może wynikać z ich naturalnej potrzeby opieki, a także najczęściej dotyka najstarsze dziecko, które w sposób niekiedy oczekiwany pomaga przy opiece nad rodzeństwem, przejmując rolę do siebie niedopasowaną. Kobiety są częściej niż mężczyźni podatne na parentyfikację, niezależnie od jej rodzaju (Rostowska, Borchet, 2016).

Czy w związku z tym, rodzic powinien zaprzestać powierzania dziecku obowiązków domowych czy stronić od nawiązywania bliskiej relacji z dzieckiem? Absolutnie nie. Obie te rzeczy są niezwykle istotne w drodze prawidłowego rozwoju dziecka. Natomiast, kiedy oczekiwania rodzica względem dziecka stają się oczekiwaniami ponad jego siły, wtedy sytuacja ta może się przyczynić do rozwoju psychopatologii.

Wyobraźmy sobie sytuację dziecka urodzonego na emigracji, którego rodzice mówią słabo w języku kraju, w którym mieszkają. Dziecko może zostać poproszone o pomoc przy tłumaczeniu czy napisaniu oficjalnego listu, może pomóc umówić wizytę w urzędzie lub banku. Czy to za duża odpowiedzialność dla dziecka? Odpowiem ulubionym stwierdzeniem psychologów: to zależy. Od wieku dziecka, jego umiejętności społecznych a nawet chęci. Jeśli dziecko chętnie pomaga rodzicom, to takie zadania mogą przysłużyć się podnoszeniu poziomu sprawczości dziecka i będzie to miało pozytywny wpływ na jego rozwój. Natomiast, jeśli wyobrazimy sobie sytuację, w której dziecko idzie z rodzicem do lekarza by pełnić rolę tłumacza, i dostaje do tłumaczenia ankietę, w której, na przykład, jest pytanie o liczbę partnerów seksualnych bądź datę ostatniego stosunku, to wtedy ta granica roli dziecka się zaciera. Nawet, jeśli dziecko czuje dumę z tego, że jest pomocne rodzicowi, może też czuć wstyd przed tym, jakie informacje, których nie powinno być odbiorcą, do niego dotarły.

Należy pamiętać, aby w sytuacjach, kiedy rola dziecka przekracza jego naturalne możliwości, wyrazić wdzięczność za pomoc oraz starać się tej pomocy nie nadużywać. Poczucie sprawczości może być wzmacniające, ale zbyt wczesna i duża odpowiedzialność może mieć bardzo poważne konsekwencje zarówno dla relacji rodzic-dziecko, jak i dla samego dziecka w dorosłości.

Autor artykułu: Monika Wiśniewska

Do mierzenia parentyfikacji wykorzystujemy narzędzie badawcze w wersji eksperymentalnej Filial Responsibility Scale—Adult (FRS-A) autorów Gregory J. Jurkovic, Ph.D., and Alison Thirkield, M.A

Bibliografia:

Schier, K.(2010). Gdy dziecko staje się rodzicem- odwrócona troska, czyli zjawisko parentyfikacji w rodzinie.

Jolanta Żarczyńska-Hyla, Jolanta Piechnik-Borusowska. “Dziecko w roli rodzica – pomylone role rodzinne. O parentyfikacji w doniesieniach światowych i polskich”. Wychowanie w Rodzinie

Cookie Consent with Real Cookie Banner