Wyobraź sobie, że polski polityk wybiera się na szczyt NATO, gdzie ma zostać podjęta decyzja o nałożeniu daleko idących sankcji politycznych na jeden z krajów azjatyckich, które w konsekwencji mogą prowadzić do wybuchu wojny w tym regionie. Polityk, który ma reprezentować Polskę a także podjąć w jej imieniu decyzję o przyłączeniu się bądź nie do nakładanych sankcji, posługuje się językiem angielskim w stopniu dobrej biegłości i w związku z tym rezygnuje z pomocy tłumacza w czasie szczytu. Czy miałbyś zaufanie, że podejmie on możliwie najbardziej dokładnie przemyślaną decyzję?
Miliony ludzi codziennie komunikuje się w więcej niż jednym języku, wykorzystując go w pracy, nauce czy relacjach społecznych. Sprawdzono, czy i jak używanie języka obcego wpływa na ocenę sytuacji i podejmowanie decyzji. Czy myśląc w innym języku, myślimy tak samo jak w języku ojczystym? Czy podjęlibyśmy takie same decyzje? Czy posługiwanie się innym językiem niż ojczysty, zmienia nasz sposób komunikacji?
Na czym polega podejmowanie decyzji?
Myślenie, to złożony proces poznawczy, polegający na analizie, skojarzeniu i wnioskowaniu. Mogłoby się więc wydawać, że bez względu na to czy proces ten zachodzi w naszym ojczystym czy też obcym języku, dzieje się to naturalnie, nieświadomie i tak samo. Podjęcie decyzji na podstawie tych samych danych, przekonań, wiedzy i toku rozumowania powinno mieć takie samo zakończenie bez względu na to czy do procesu używamy języka ojczystego czy obcego. Jednakże naukowcy odkryli, że niekoniecznie tak jest.
Przeprowadzone eksperymenty pokazują, że gdy mamy do wyboru opcje prezentowane w obcym języku, ludzie są bardziej skłonni do podejmowania mniej ryzykownych wyborów. Dzieje się tak, ponieważ język obcy zapewnia większy dystans poznawczy i emocjonalny niż język ojczysty, a więc podejmując decyzję w obcym języku, stajemy się mniej emocjonalni a bardziej analityczni.
Myślenie i rozumowanie obejmują użycie dwóch rodzajów procesów. Pierwszy typ opiera się głównie na zasobach mentalnych i jest bardziej analityczny, świadomy i systematyczny, a drugi jest intuicyjny, afektywny i heurystyczny (Kahneman, 2003; Sloman, 1996; Stanovich & West, 2000). Z jednej strony istnieją uzasadnione powody, aby sądzić, że język obcy, jako trudniejszy w użyciu, może zwiększyć obciążenie poznawcze i prowadzić do większego polegania na procesach intuicyjnych i afektywnych, a więc wynikające z tego procesu decyzja byłaby mniej przemyślana.
Z drugiej strony można założyć, że język obcy może powodować odwrotny skutek, sprawiając, że ludzie będą polegać bardziej na systematycznych procesach, zmniejszając tym samym skłonność do podejmowania decyzji pochopnych bądź opartych na emocjach czy przeczuciach..
W jaki sposób podejmujemy decyzje?
Podejmowanie decyzji stanowi proceduralno-technologiczną cechę procesu zarządzania o wielorakich uwarunkowaniach ekonomicznych i psychosocjologicznych. Podejmowanie decyzji można rozpatrywać w dwóch znaczeniach (J. Targalski 1986).
W szerokim znaczeniu, jest to złożony proces, na który składają się: rejestracja i ocena informacji, identyfikacja problemu decyzyjnego i zastosowanie przyjętego kryterium wyboru, określenie i wydanie decyzji (zadania decyzyjnego) oraz rejestracja informacji o jej wykonaniu.
W drugim – wąskim znaczeniu – podejmowanie decyzji jest tylko jednym z etapów procesu decyzyjnego i oznacza świadomy akt woli osoby dokonującej nielosowego wyboru jednego, ze zbioru możliwych wariantów rozwiązania problemu decyzyjnego.
Najprostsza forma podejmowania decyzji składa się z trzech etapów:
– etap pierwszy- rozpoznanie problemu, czyli określenie przyczyn, skutków oraz prawdopodobnych rozwiązań,
– etap drugi- projektowanie decyzji, czyli opracowanie wariantów optymalnego rozwiązania,
– etap trzeci- wybór ostatecznej decyzji, czyli wybór najlepszego z wariantów zgodnego z ustalonymi wcześniej kryteriami (E. Kowalczyk, G. Roszyk-Kowalska 2016).
Język nam obcy czy bliski?
Język obcy może zapewnić większy dystans, ponieważ jest mniej zakorzeniony w emocjach niż język ojczysty. Nawet gdy ludzie w pełni pojmują znaczenie słów, reagują na nie mniej emocjonalnie w obcym języku. Ta redukcja reakcji emocjonalnej może zmniejszyć wpływ procesów afektywnych i pozwolić ludziom bardziej polegać na procesach analitycznych, kiedy podejmują decyzje.
Bardziej poznawczym źródłem dystansu może być fakt, że język obcy jest zwykle przetwarzany mniej automatycznie niż język ojczysty (Favreau i Segalowitz, 1983).
Dlaczego używanie języka obcego wpływa na nasze podejmowanie decyzji?
Wpływ ten może być zdeterminowany przez wiele czynników, które zwiększają dystans psychologiczny i skłaniają do dłuższej refleksji. Być może najważniejszym mechanizmem naszego działania jest redukcja dysonansu emocjonalnego związanego z używaniem języka obcego. Emocje i afekty odgrywają ważną rolę w podejmowaniu decyzji i rozważaniach dotyczących ryzyka. Reakcja emocjonalna czasami wywołuje chęć redukcji napięcia związanego z koniecznością podjęcia wyboru, i nierzadko napięcie to jest tak duże, że człowiek dążąc do jego zmniejszenia, jest gotów do podjęcia mniej przemyślanej decyzji.
Czy wiedza ta, może mieć jakieś znaczenie w życiu codziennym?
Biorąc pod uwagę fakt, że coraz więcej osób używa języka obcego na co dzień, czy to w sferze prywatnej czy zawodowej, a świat staje się coraz bardziej globalną wioską, odkrycie co do istoty zagadnienia może mieć duży wpływ przykładowo na to, jak postrzegamy osoby zatrudniane na stanowiskach wymagających wysokich kwalifikacji analitycznych, takich jak inwestycje długoterminowe, fundusze emerytalne, zarządzenie przedsiębiorstwami, czy w końcu- podejmowanie decyzji politycznych.
Literatura
- Ayciceği, A., & Harris, C. L. (2004). Bilinguals’ recall and recognition of emotion words. Cognition & Emotion, 18, 977–987.
- Favreau, M., & Segalowitz, N. (1983). Automatic and controlled processes in the first- and second-language reading of fluent bilinguals. Memory & Cognition, 11, 565–574
- Harris, C. L., Aycicegi, A., & Gleason, J. B. (2003). Taboo words and reprimands elicit greater autonomic reactivity in a first than in a second language. Applied Psycholinguistics, 24, 561–578.
- Kahneman, D. (2003). A perspective on judgment and choice: Mapping bounded rationality. American Psychologist, 58, 697–720.
- Kahneman, D., & Tversky, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica, 47, 263–291.
- Kowalczyk E., Roszyk-Kowalska G., (2016), Człowiek w organizacji XXI Wieku Wyzwania dla współczesnego zarządzania, Studenckie Koło Naukowe Psychologii Biznesu, Poznań
- Puntoni, S., de Langhe, B., & van Osselaer, S. (2009). Bilingualism and the emotional intensity of advertising language. Journal of Consumer Research, 35, 1012–1025
- Sloman, S. A. (1996). The empirical case for two systems of reasoning. Psychological Bulletin, 119, 3–22
- Stanovich, K. E., & West, R. F. (2000). Individual differences in reasoning: Implications for the rationality debate? Behavioral and Brain Sciences, 23, 645–665
- Targalski J., (1986), Podejmowanie decyzji, w: Organizacja i zarządzanie, pod red. A. Stabryły, J. Trzcienieckiego, Warszawa